Tác giả Cao Văn Nghiệp (Cá Vàng) https://www.facebook.com/ca.vang.777/posts/pfbid0eJnPgPGo3462CY2p3n9BxQEP2yhwJcVaadbncMpYUsy2JoWtRumyPwxgoG38VyrVl
(Tổng An Lương, huyện Đông Xuyên, phủ Tuy Biên, tỉnh An Giang)
Theo Nguyễn Đình Đầu trong Nghiên cứu địa bạ triều Nguyễn – An Giang (Nxb Tp. HCM, 1995), tổng An Lương gồm 11 thôn còn địa bạ: Bình Thạnh Đông, Hòa Lạc, Lý Nhơn, Mỹ Hội Đông, Nhơn An, Nhơn Lương, Tân Hưng, Toàn Đức, Vĩnh Hậu, Vĩnh Lộc, Vĩnh Toàn, và 1 thôn mất địa bạ: Mỹ Lương.
Về địa bạ thôn Nhơn Lương, tác giả Nguyễn Đình Đầu viết như sau:
NHƠN LƯƠNG thôn, ở xứ Đàm Thủy.
. Đông giáp địa phận thôn Mỹ Lương.
. Tây giáp rạch Đàm Thủy và thôn Bình Thành Đông.
. Nam giáp rạch Xa Xôi và địa phận thôn Mỹ Lương.
. Bắc giáp địa phận thôn Phú Lâm (tổng An Thành)
– Thực canh đất trồng 27.4.11.0:
. Vu đậu thổ 20.9.3.0 (8 sở)
. Thổ viên 6.5.8.0 (4 sở)
Dưới đây chúng tôi xin trích dịch và tạm chú giải địa phận thôn Nhơn Lương 仁良, tổng An Lương 安良, huyện Đông Xuyên 東川, phủ Tuy Biên 綏邊, tỉnh An Giang 安江 do thôn trưởng Nguyễn Văn Diên 阮文筵 cùng bổn thôn bẩm.
Nguyên văn:
本村地分潭水處
東近本總美良村地分
西近潭水沱又近本總平盛村地分
南近車[氵吹]沱又近本總美良村地分
北近安城總富林村地分
Phiên âm:
Bổn thôn địa phận Đàm Thủy xứ
Đông cận bổn tổng Mỹ Lương thôn địa phận
Tây cận Đàm Thủy đà, hựu cận bổn tổng Bình Thạnh Đông địa phận
Nam cận Xa Xôi đà, hựu cận bổn tổng Mỹ Lương thôn địa phận.
Bắc cận An Thành tổng Phú Lâm thôn địa phận.
Dịch:
Địa phận của bổn thôn[1] ở xứ Đàm Thủy[2].
Đông giáp địa phận thôn Mỹ Lương của bổn tổng.
Tây giáp rạch Đàm Thủy, lại giáp địa phận thôn Bình Thạnh Đông[3] của bổn tổng.
Nam giáp rạch Xa Xôi[4], lại giáp địa phận thôn Mỹ Lương[5] của bổn tổng.
Bắc giáp địa phận thôn Phú Lâm của tổng An Thành.
Tạm chú giải:
[1] Bổn thôn (本村): Tức thôn Nhơn Lương (仁良). Theo Nguyễn Đình Tư, trong Từ điển địa danh hành chính Nam Bộ (Nxb Chính trị quốc gia, 2008) thì thôn này bị giải thể vào đầu thời Pháp thuộc. (Sđd, tr.744). Địa phận thôn Nhơn Lương ngày nay có thể là địa phận 4 xã Hiệp Xương, Phú Hưng, Phú Xuân và Tân Hòa thuộc huyên Phú Tân, tỉnh An Giang. (cần tìm hiểu thêm)
[2] Đàm Thủy xứ (潭水處): Đàm Thủy tức Đàm Thủy đà (潭水沱) nghĩa là rạch Đàm Thủy, nay gọi là rạch Cái Đầm. (Chữ “潭” có âm Hán Việt là “Đàm” nghĩa là cái đầm, đầm nước; âm Nôm là “Đầm” nghĩa là cái đầm, đầm nước). Vì phía tây của thôn Nhơn Lương giáp với rạch Cái Đầm và thôn Bình Thạnh Đông nên xứ Đàm Thủy (Đàm Thủy xứ) ở đây có thể hiểu là một phần khu vực ở phía đông rạch Cái Đầm.
[3] Thôn Bình Thạnh Đông (平盛東村): Thôn này ở 4 xứ Thị Đam Châu 氏冘州, Cần Lan Châu 芹蘭州, Tầm Bôn Châu 尋奔州, Dặc Thị Đam Châu 弋是冘州. Đông giáp địa phận 2 thôn Mỹ Lương và Nhơn Lương của bổn tổng. Tây giáp sông lớn, đối ngang địa phận thôn Vĩnh Thạnh Trung tổng Định Thành, huyện Tây Xuyên. Nam giáp sông lớn, đối ngang địa phận thôn Bình Mỹ tổng Định Thành, huyện Tây Xuyên. Bắc giáp sông lớn, lại giáp địa phận thôn Hòa Lạc của bổn tổng. Sau 30-4-1975, xã Bình Thạnh Đông thuộc huyện Phú Tân tỉnh An Giang. Theo Quyết định ngày 25-9-1979, 3 ấp Bình Phú 1, Bình Phú 2 và Bình Tây 1 được tách ra để lập xã Phú Bình.
[4] Rạch Xa Xôi (車[氵吹]沱): Chữ “Xôi” [氵吹] gồm bộ “thủy” 氵 bên trái và chữ “xuy” 吹 bên phải. Chúng tôi chưa biết con rạch này ngày nay gọi là gì.
[5] Thôn Mỹ Lương (美良村): Thôn này được ghi nhận trong 3 địa bạ của 3 thôn Bình Thạnh Đông, Nhơn Lương và Tân Hưng, cụ thể như sau:
– Trong địa bạ thôn Bình Thạnh Đông 平盛東 (ở 4 xứ Thị Đam Châu, Cần Lan Châu, Tầm Bôn Châu, Dặc Thị Đam Châu) có câu “東近本總美良仁良貳村地分” (Đông cận bổn tổng Mỹ Lương, Nhơn Lương nhị thôn địa phận), nghĩa là: Đông giáp địa phận 2 thôn Mỹ Lương, Nhơn Lương của bổn tổng.
– Trong địa bạ thôn Nhơn Lương 仁良 (ở xứ Đàm Thủy) có 2 câu: “東近本總美良村地分” (Đông cận bổn tổng Mỹ Lương thôn địa phận), nghĩa là: Đông giáp địa phận thôn Mỹ Lương của bổn tổng.”
“南近車[氵吹]沱又近本總美良村地分” (Nam cận Xa Xôi đà, hựu cận bổn tổng Mỹ Lương thôn địa phận), nghĩa là: Nam giáp rạch Xa Xôi, lại giáp địa phận thôn Mỹ Lương của bổn tổng.
– Trong địa bạ thôn Tân Hưng 新興 (ở 4 xứ Tê Châu 犀洲, Trư Châu 猪洲, Tân Bồi Châu 新培洲, Tiểu Châu 小洲) có câu “北近江又橫對本總美良村地分” (Tây cận giang hựu hoành đối bổn tổng Mỹ Lương thôn địa phận), nghĩa là: Tây giáp sông lại đối ngang địa phận thôn Mỹ Lương của bổn tổng.
Vì thôn Tân Hưng gồm 4 cù lao trên sông Tiền và vì thôn Nhơn Lương ở phía đông rạch Cái Đầm (Chú giải 2) nên chúng tôi tạm cho rằng: Phía đông thôn Mỹ Lương giáp sông Tiền, đối ngang thôn Tân Hưng; phía tây thôn Mỹ Lương cách bờ đông rạch Cái Đầm bởi địa phận thôn Nhơn Lương. Phía bắc thôn Nhơn Lương giáp rạch Xa Xôi và địa phận thôn Nhơn Lương. Theo Nguyễn Đình Tư, thôn Mỹ Lương cũng bị giải thể vào đầu thời Pháp thuộc (sđd, tr.691). Vì địa bạ thôn Mỹ Lương bị thất lạc nên chúng tôi không biết thôn này ở xứ nào, phía nam giáp với rạch và/ hoặc thôn nào, cũng không biết rạch Xa Xôi ngày nay gọi là gì nên chỉ tạm đoán rằng, địa phận của thôn Mỹ Lương ngày xưa, nay là địa phận xã Phú Mỹ (vốn là thị trấn Mỹ Lương) và xã Tân Trung huyện Phú Tân, tỉnh An Giang. Chúng tôi chỉ phỏng đoán như vậy mà thôi, chưa biết đúng sai thế nào.
