Cao Văn Nghiệp – “GIA ĐỊNH KINH” LÀ GÌ?

Trong Đại Nam nhất thống chí (tỉnh Gia Định, mục Kiến trí duyên cách) của Quốc Sử quán triều Nguyễn, bản dịch của Nguyễn Tạo 1959[1] có các đoạn sau đây:

“Xưa nước Phù-nam 扶 南 sau bị Chân-lạp thôn tính, gọi là Thủy Chân-lạp, gọi là Giản-phố-trại 柬 埔 寨. Đầu năm Kỷ-vị (1739) vua Thái-tông Hiếu-triết-Hoàng-Đế (bản triều) mệnh tướng mở biên cảnh, lập đồn dinh ở Tân-mỹ. Năm mậu-dần (1758) (sic) vua Hiển-Tông-Minh Hoàng-Đế[2] lại mệnh Thống-suất chưởng-cơ Nguyễn-hữu-Cảnh kinh lược đất ấy, đặt phủ Gia-định lấy xứ Sài-côn làm huyện Tân-bình, dựng dinh Phiên-trấn đặt chức Giám-quân cai-bộ và ký-lục để cai trị, năm Bính-thân (1776) bị Tây-sơn hãm lấy. Năm Định-dậu (1777) Thế-tổ Cao-Hoàng-Đế cử binh Long-xuyên thu phục Sài-côn[3]. Năm Kỷ-hợi (1780) vua khiến tu định địa-đồ lập địa-giới dinh Phiên-trấn. Năm canh-tuất (1790) bắt đầu đắp thành Bát-quái trên gò cao thôn Tân-khai, tổng Bình-dương gọi là Gia-định-Kinh. Niên hiệu Gia-long nguyên-niên (1802) cải tên phủ Gia-định làm trấn Gia-định đặt Trấn quan để thống trị[4]. Năm thứ 7 cải làm Gia-định thành đặt một Tổng-trấn, 1 Hiệp-tổng-trấn và 1 Phó-tổng-trấn thống trị trấn Phiên-an, Biên-hòa, Định-tường, Vĩnh-thanh, Hà-tiên, lại kiêm lãnh trấn Bình-thuận ở xa nữa. read more

Cao Văn Nghiệp – CHEK CHVEA/ CHUỐI JAVA/ CHUỐI HỘT (?)

Theo một số trang mạng tiếng Khmer, ចេកជ្វា (Google phiên âm là “chek chvea” và dịch là “chuối Java”) là một loại chuối có hình dáng giống ចេកណាំវ៉ា (chek navea)[*] nhưng trái chứa nhiều hột to, khi chín khó ăn. Chuối này được trồng để lấy lá và thân; trái non được dùng làm món dưa chua thơm ngon. Về mục đích y học, chuối Java có thể làm giảm lượng đường trong máu ở những người mắc bệnh tiểu đường, trái già có thể dùng làm thuốc chữa bệnh dạ dày. read more

Cao Văn Nghiệp: TIỂU-CÂU ĐỒ-BÀ & RẠCH CHÀ VÀ

TIỂU-CÂU ĐỒ-BÀ & RẠCH CHÀ VÀ

Trong Gia Định Thành Thông Chí của Trịnh Hoài Đức, Tu Trai Nguyễn Tạo dịch (Nha Văn hoá, Phủ Quốc vụ khanh đặc trách văn hoá, 1972) có các đoạn sau đây nói về huyện Vĩnh An thuộc trấn Vĩnh Thanh:

“HUYỆN VĨNH-AN

Nguyên trước là tổng nay đổi làm huyện, lãnh 2 tổng, 81 thôn, phường; phía đông giáp huyện Vĩnh-bình lấy từ ngư-câu ngang đến tiểu-câu Đồ-bà[1] rồi đến cửa sông Cái-bồn làm giới-hạn; phía tây giáp phủ Nam-vang Cao-miên lấy cửa sông Tiền-giang ngang đến thượng-khẩu Hậu-giang làm giới hạn; phía nam giáp huyện Vĩnh-định lấy thượng-khẩu Hậu-giang xuống đến cửa sông Cái-bồn làm giới hạn; phía bắc lấy thượng-khẩu Tiền-giang bao cả những cù lao Cái Vừng, bãi Tê, bãi Tân, bãi Ngưu, bãi Long ẩn, Cai-nga, Tân-phụng, Vĩnh-long đến bờ nam nửa sông cái làm giới hạn. read more

Cao Văn Nghiệp – 4 CÙ LAO “CÁI VỪNG”, “TÁN DÙ”, “CHÀ VÀ”, “MA” Ở THƯỢNG LƯU SÔNG TIỀN

Cá Vàng cùng với Lê Ngọc Quốc và 5 người khác.

Yêu thích  · 1 giờ  ·

Cá Vàng – 4 CÙ LAO “CÁI VỪNG”, “TÁN DÙ”, “CHÀ VÀ”, “MA” Ở THƯỢNG… | Facebook

4 CÙ LAO “CÁI VỪNG”, “TÁN DÙ”, “CHÀ VÀ”, “MA” Ở THƯỢNG LƯU SÔNG TIỀN

Trong sách Gia Định thành thông chí (Quyển 2: Sơn xuyên chí, mục Trấn Vĩnh Thanh) của Trịnh Hoài Đức, Phạm Hoàng Quân dịch, chú và khảo chứng (Nxb Tổng Hợp Tp. HCM, 2019) có các đoạn sau đây:

“Long Sơn châu (tục gọi là cù lao Cái Vừng)[848], ở thượng lưu sông Tiền, dài 47 dặm, lồi lõm góc cạnh giống như đầu rồng, phía đông cách đạo thủ mới Tân Châu 5 dặm rưỡi, cách trấn lỵ về phía tây 174 dặm rưỡi, thôn Phú Lâm ở đó[849], kế bên đông có Tán Dù châu [cù lao Long Khánh][850], lại về đông có Đồ Bà châu [cù lao Chà Và[851], [ba cù lao] bày hàng chữ nhất mà theo thứ bực lớn nhỏ. Nơi đây rừng tre um tùm, đường sông thông nhau, bờ phía tây là đồn mới Tân Châu, bờ phía đông là đồn mới Chiến Sai, bờ phía bắc là đồn mới Hùng Ngự [Hồng Ngự], là nơi quan ải được địa thế hùng mạnh hiểm yếu.” (tr.113) read more

Trương Thái Du – Cây mè vừng hồ ma

Thái Du Trương

9 phút  · 

#Mè và #Vừng

Cây mè/vừng được du nhập từ Tây Á vào Á Đông ở thời Hán, nên tên gọi cổ xưa nhất của nó là Hồ ma 胡麻 (cây mè xứ Hồ). Do biến âm a/e, Ma 麻 miền nam Việt Nam đọc thành Mè, tương đồng với một số ngữ chi Mân Việt. Cự thắng 苣蕂 (ghép bởi Thắng 勝 và bộ Thảo đầu) hoặc Xưng 䕝 (ghép bởi Xưng 稱 và bộ Thảo đầu) là tên khác của Mè ghi trong các cổ tịch hàn lâm như Loại Thiên, Tập Vận. Vừng ở miền bắc là âm Đường Tống trung đại từ chữ Thắng và/hoặc Xứng. read more

Đào Thái Sơn – MỘT VÀI SUY NGHĨ VỀ TẾT TRUNG THU

Hằng năm cứ vào ngày 15 tháng 8 âm lịch thì mọi người trên khắp các vùng miền đất nước ta lại hân hoan tổ chức đón tết Trung Thu. Trẻ em cũng như người lớn đều chung vui, chào đón nghi lễ này theo phong tục từ ngàn xưa truyền lại. Ở các trường học, học sinh được phát quà bánh, tham gia các trò chơi dân gian và được nghe kể về sự tích Tết Trung Thu. Nhưng hầu hết các thầy cô giáo hay cán bộ văn hóa đều cho rằng nghi lễ này có nguồn gốc từ Trung Hoa ! Và Tết Trung Thu ở Việt Nam như chịu ảnh hường hoàn toàn từ nền văn hóa của họ ! Sự thật của vấn đề như thế nào, trong bài viết ngắn này chúng tôi xin nêu vài ý như sau. read more

Đào Thái Sơn – BA NGHI LỄ QUAN TRỌNG TRONG CHUỖI CHÔL CHHNĂM THMÂY CỦA NGƯỜI KHMER TÂY NINH

I. KHÁI QUÁT VỀ LỄ HỘI VĂN HÓA CỦA NGƯỜI KHMER

Nói đến văn hóa Khmer là nói đến lễ hội. Lễ hội bao gồm lễ hội Phật giáo và lễ hội dân gian, tiếp nối nhau theo định kỳ các tháng trong năm. Mỗi lễ hội đều có màu sắc, hình thức và ý nghĩa riêng, qua đó phản ánh cuộc sống vật chất, tinh thần và sự mong cầu của con người đối với thế giới tầng trên, chan hòa vạn vật. Trải qua hàng ngàn năm lịch sử, lễ hội là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dân Khmer, nhưng bên cạnh lễ hội còn có một bộ phận quan trọng không kém đó là truyện kể dân gian. Truyện kể dân gian nhằm giải thích cho nghi thức lễ hội, còn lễ hội chính là phần diễn xướng cho truyện kể dân gian. read more

Đào Thái Sơn – PHCHUM BÊN SEN ĐÔN TA – MÙA XÁ TỘI VONG NHÂN

Phchum Bên – Sen Đôn Ta là một đại lễ có sự kết hợp chặt chẽ giữa Phật giáo Nam tông và văn hóa dân gian trong cộng đồng người Khmer. Nếu như người Việt và người Hoa có lễ Vu Lan thì người Khmer cũng có lễ hội với ý nghĩa tương tự là lễ Phchum Bên hay còn gọi là Sen Đôn Ta. Hàng năm cứ vào những ngày cuối tháng 8 theo Phật lịch là lễ hội văn hóa truyền thống đặc biệt này lại được diễn ra. Đây là dịp để mọi người, mọi nhà sum họp, thể hiện lòng biết ơn, tưởng nhớ đối với vong linh của người thân quá cố và thực hành nghi lễ Phật giáo. Có thể nói đây là lễ hội lớn và quan trọng bậc nhất đối với bà con dân tộc Khmer suốt từ hơn ngàn năm nay. read more

Báo chí nên phiên âm tên lễ hội khmer như thế nào cho đúng!

Thạch Đờ Ni
(2024-02-02 22:06:00)

Chúng ta viết chữ phải đúng chính tả, muốn đúng chính tả thì ta phải hiểu được ngôn ngữ chữ viết của đồng bào Khmer mới viết đúng được. 

Khai mạc Ngày hội Văn hóa – Thể thao và Du lịch dân tộc Khmer tỉnh Kiên Giang lần thứ XV/2023. Ảnh: HUỲNH SÔNG TIỀN

Dân tộc Khmer sính sống khá đông vùng Tân Nam bộ và lễ hội cũng khá nhiều nên truyền thông đưa tin về lễ hội của người Khmer cũng khá nhiều trong năm năm. Tuy nhiên, tên lễ hội mà báo chí đưa tin thời gian qua vẫn chưa chuẩn xác, theo tôi nên viết đúng thì thông tin sẽ phát huy hiệu quả cao hơn trong việc tuyên truyền về lễ hội của đồng bào Khmer. Bên tách trà râm rang của mùa xuân mới, tôi mạo muội chia sẻ vài kinh nghiệm cách phiên dịch tên lễ hội của đồng bào dân Khmer để góp vui với xuân.  read more

Tác giả Đào Thái Sơn: các bài viết cho đến tháng 10 năm 2024

https://www.facebook.com/profile.php?id=100002978782946

Đồng bằng sông Cửu Long có hai con sông nổi tiếng là Sông Tiền và Sông Hậu. Sông Tiền có tên gốc là Mê Kông – មេគង្គ – Mê là mẹ, là chính, Kông là dòng chảy – Mê Kông là dòng sông mẹ, dòng chính. Sông Hậu có tên gốc là Bassak ( theo cách ghi của người Pháp), người Khmer ghi là បាសាក់ – Người Nam Bộ phiên thành Ba Thắc. Ba Sak là một danh ngữ gốc Phạn, trong đó Ba – បា – là cha, là thế lực lớn thuộc phái nam; Sak trong tiếng Phạn là Sakti – शक्ति – សក្ដិ – nghĩa là quyền lực. Sông Ba Sak là dòng sông quyền lực của nam thần. Trong văn hóa Khmer, Ba – Mê là hai thế lực lớn đại diện cho nam và nữ. read more