QUYỂN HAI
Thượng thư Bộ binh Mẫn Chính hầu Lê Quang Định biên soạn.
Hữu tham tri Bộ binh Tĩnh Viễn hầu Ngô Nhân Tĩnh hiệu chính.
Hàn lâm chế cáo Thận Huy bá Lê Lương Thận khảo chính.
[71a] 6. ĐƯỜNG TRẠM TRÊN SÔNG DINH VĨNH TRẤN
…
930 tầm, phía bờ bên trái có rất nhiều thuyền buôn dừng đỗ, trên bờ thì phố xá liền nhau, đến sông Sa Đéc, là nhiệm sở của đạo Đông Khẩu.
Từ đạo Đông Khẩu: 30.929 tầm đến rạch Cái Mới giáp với địa giới Cao Miên.
Đạo Đông Khẩu 東口道: Thuộc địa hạt dinh Vĩnh Trấn, nhiệm sở của đạo này đóng ở Tiền Giang cùng liền nhau với sông Sa Đéc, tiếp giáp với đất Cao Miên. Sau cuộc khai thác thời tiền triều thì lập ra đạo này để khống chế Đông Phố 東庯 tức phủ Nam Vang của Cao Miên, gọi là Đông Phố 東庯 nên mới có tên là đạo Đông Khẩu 東口道. Phía trái của đạo này là sông Sa Đéc, sông này rộng 42 tầm, sâu 5 tầm 3 thước, phía tả ngạn có chợ, tục gọi là chợ Sa Đéc, phố xá liền nhau, thuyền buôn chi chit, hàng hóa đầy dấy, nhân vật rất phần thịnh, là nơi đô hội của Vĩnh Trấn. Phía tây sông này có cái côn dai 200 tầm, be ngang 100 tầm, doc theo hai bên cồn dân cư dùng tre kết bè làm nhà ở, họ chuyên bán những thứ như dầu rái, than củi va tre tươi. Xứ này rất nhiều muỗi, người đi thuyền rất khó nghỉ lại, họ thường phải tránh ra đậu thuyền ở bãi Cén Tiên phía ngoài sông. Phía bắc của sông có cái cồn lớn, ở giữa con [73b] có ngòi nước nhỏ chảy ngang, đầu côn thì gọi là cù lao Cái Nga, cuối cồn thì gọi là cù lao Tân Phụng, trên đó có dan cư và ruộng vườn. Phía tả ngạn sông Sa Đéc có rạch Sa Nhân thông với rạch Muong Đào. Lên ngả thượng lưu của sông này 7.129 tầm thì đến ngả ba, tục gọi là ngả ba Nước Xoài, thuộc Tân Long, cả tám hướng đều có dân cư và ruộng vườn, đây là nơi hai sông Tiền Giang và Hậu Giang gặp nhau, các ngòi rạch giao nhau chằng chịt quấn quýt lấy nhau. Mùa đông năm Định Mùi (7787) đặt đôn ngự tại đây. Nhánh phía trái đi qua các vàm Cái Tắt, Lai Vung rồi chuyển qua hướng nam 9.619 tâm thì thông với rạch Lai Vung đồn Cường Ủy rồi hợp lưu với Hậu Giang. Nhánh bên phải chảy theo hướng tây réi quành sang nam thông với rạch Thủ Ô. Chay thêm 3.880 tam chia ra hai nhánh: Nhánh phía trái chảy 13.348 tâm, giữa đường chuyển qua hướng nam, băng qua Cái Bần, Cái Lao rồi đến rạch Lấp Vò là đến đồn phân thủ Cường Ủy rồi hợp lưu với Hậu Giang. Nhánh phía phải chảy 8.121 tầm, giữa đường chuyển qua hướng tây, băng qua Cái Sơn, La Cát, thông với rạch Cái Tàu Thượng rồi hợp lưu với Tiền Giang.
https://thaihabooks.com/products/hoang-viet-nhat-thong-du-dia-chi
